چنان نمان و چنین نرو – نی ما جوادپور

حدود یک ماه پیش از این، پیامی از یکی از مخاطبان داشتم مبنی بر این‌که به بهانه‌ی زادروز خانم فرح دیبا، به بررسی و ارزیابی کارنامه‌ی سیاسی ایشان بپردازم. این پیشنهاد را نپذیرفتم به همان نسبت که تاکنون در بیش از چندین هزار صفحه‌ای که درباره تاریخ حکومت پهلوی در تاریخ ثبت کرده‌ام، کم‌ترین اشاراتی به نقش خانم دیبا در عرصه‌ی سیاسی ایران داشته‌ام.

علت‌العلل این مسئله نیز چیزی جز این نبوده و نیست که بر اساس منابع مستند تاریخی می‌توان دریافت که ایشان در حدود 19 سال جلوس بر مسند «شهبانوی ایران» دارای کم‌ترین اختیارات در عرصه‌ی حکومت بود. بر این اساس، نگارنده‌ی این سطور، هم‌واره بسیاری از انتقادات را علیه ایشان درباره نقش‌آفرینیِ منفی در فرجام حکومت پهلوی، دارای اعتبار و در خور اعتنا نمی‌دانم.

اما چرا این وجیزه را درباره انتشار خبر احتمال پایان فعالیت شبکه «من و تو» با اشاره به ماجرای خانم دیبا آغاز کردم؟

به این علت که، برآن‌ام تا نشان دهم که از گذشته تا هنوز، به اهمیت و اعتبارِ ارتباط میان اثرگذاری و مسئولیت در ارزیابیِ کارنامه‌ی افراد و گروه‌ها تأکید و توجه داشته‌ام. پرواضح است که در مقام بررسی و ارزیابیِ دقیق و عمیقِ کارنامه‌ی افراد و گروه‌ها در عرصه‌های مختلف، نمی‌توان و نباید از کوچک‌ترین نکات و نقاطِ مرتبط با آثار و افکار و رفتار ایشان چشم پوشید، اما در عین حال، این نکته‌ی دارای غایت اهمیت را نیز نباید حوالت به غفلت و تغافل داد که در فرآیند این نوع بررسی و ارزیابی‌ها، آن‌چه بسیار دارای اعتبار و در خور اعتناست ارتباط میان اثرگذاری و مسئولیت است.

شبکه‌ی «من و تو» طی حدود 13 سال اخیر، یکی از اثرگذارترین شبکه‌های تلویزیونی در تاریخ ایران بوده است. ورای مخالفت و موافقت با مشی غالب این شبکه، به هیچ‌وجه نمی‌توان در انکار این واقعیت کوشید که اثرگذاری «من و تو» بر وجه غالب جامعه‌ی ایران طی این مدت، در تاریخ فعالیت شبکه‌های تلویزیونی در ایران، بی‌بدیل بوده است. اهمیت این اثرگذاری آن‌جا و آن‌گاه بیشتر جلوه می‌کند که دوران فعالیت این شبکه، مقارن با دورانِ سلطه و سیطره‌ی فضای مجازی و خصوصاً شبکه‌های اجتماعی بود. در این دوران، اصولاً و اساساً استقبال و گرایش وجه غالب جامعه به شبکه‌های تلویزیونی کاهشی محسوس و ملموس داشت. اما در همین دوران، «من و تو» توانست در عرصه‌ی رسانه، اعتباری عمیق و وثیق به برنامه‌های تلویزیونی بخشد.

در این‌جا به علل و دلایل و عوامل این موفقیت «من و تو» در اثرگذاری بر جامعه‌ی ایران نمی‌پردازم، اما بر آن‌ام تا توجه خواننده‌ی این وجیزه را به این مسئله جلب کنم که نگارنده‌ی این سطور، در حدود دهه‌ی نخستِ فعالیت «من و تو»، بدون این‌که مخاطب ثابت این شبکه باشد، بارها از فعالیت این شبکه اعلام حمایت کرد. اما این شبکه در مقطعی از دوران فعالیت خود، گرایش عمده‌ای داشت به فعالیت در عرصه‌ی سیاست؛ و این، آغازِ پایانِ «من و تو» بود.

«من و تو» با تجهیز مناسب سخت‌افزاری، با بهره‌گیری از نیروهای جوان و کارآمد در عرصه‌ی اجرا، با ورود به عرصه‌های بکرِ بصری در وادی رسانه، با دست‌رسی به آرشیوهای دست‌رسی ناپذیر ِتاریخ تلویزیون در ایران، با تکیه بر تفکر خلاقانه و با قرابت و تلائم با روح غالب بر زمان و زمانه و زمینه‌ی ایرانِ دورانِ فعالیت خود، توانسته بود بیرق توفیق را بر مرتفع‌ترین قله‌های برنامه‌سازی در عرصه‌ی «سرگرمی» به نام خود ثبت کند. اما عرصه‌ی سیاست در ایران، عرصه‌ای نبود که در آن، خبر و اثری از آن‌مایه امکانات و توانایی‌های نرم‌افزاری باشد، که در نهایت، باعث استمرار و استحکام توفیق «من و تو» شود.

در این عرصه، سکه‌ی رایج بازار چیزی جز گرایشات سطحی و سخیف ایدئولوژیک نبود، و اگر «من و تو» با آن قصد وارد این عرصه می‌شد که سقفِ وجه غالب در عرصه‌ی سیاستِ ایران را بشکافد و در این عرصه، طرحی نو دراندازد، بدون تردید با از دست دادن بخش عمده‌ای از مخاطبان خود مواجه می‌شد. اما، حتی اگر «من و تو» ضمن ورود به عرصه‌ی سیاست، چنین نیز نمی‌کرد و بر اساس عادت مألوف و سنت مرسوم در عرصه‌ی سیاست ایران، جانب یکی از اردوگاه‌های ایدئولوژیک را می‌گرفت، بازهم با ریزش بخش عمده‌ای از مخاطبان خود مواجه می‌شد، چرا که، گرایشات سیاسی وجه غالب جامعه‌ی ایران، بر خلاف تصور عوام، آن نیست که در قالب مدعیاتی چون «زنده باد فلان» و «مرگ بر فلان» مطرح می‌شود.

«من و تو» بدون آگاهی نسبت به اعماق عرصه‌ی سیاست در ایران، واردِ این عرصه شد، و بلافاصله نیز مشخص شد که ورود این شبکه به این عرصه، در راستای شکافتن آن سقف و درانداختن طرحی نیست. «من و تو» با نخستین گام در وادی سیاست، تبدیل شد به یکی از تلویزیون‌های سیاسی لس‌آنجلسی در دهه‌های گذشته، و شعبه‌ای دیگر از صدا و سیمای جمهوری اسلامی.

در این‌جا، اگر نبود پشتوانه‌ی درخشان «من و تو» در همان عرصه‌ی «سرگرمی»، حتی کم‌تر از 5 درصد از جامعه‌ی ایران نیز علاقه و گرایشی به برنامه‌های سیاسیِ این شبکه نداشتند.

«من و تو» در عرصه‌ی سیاست، حتی در مقام دفاع از حکومت پهلوی نیز بهره‌ای از توفیق نداشت و با تولید و ارائه‌ی برنامه‌های آغشته به ایدئولوژی، باعث شد تا خاکسترِ «پهلوی‌ستیزی» در بخش‌هایی از جامعه‌ی ایران، پس از سال‌ها، بار دیگر مشتعل شود.

در این میان و در این میدان، نگارنده‌ی این سطور، دیگر اقدام به حمایت از مشی رسانه‌ای «من و تو» نکرد، به این علت که «من و تو» از ذخیره‌ی پشتوانه‌ی وجه اثرگذار «سرگرمی» خود، در راستای القای ایدئولوژیک‌ترین گرایشات سیاسی به ذهن و ضمیر جامعه‌ی ایران استفاده می‌کرد. و این مشی «من و تو» نه از منظر عقلانیت و نه از منظر اخلاق، قابل تأیید و ترویج نبود.

«من و تو» در عرصه‌ی سیاست، به آشکارترین شکل ممکن به تحریف تاریخ می‌پرداخت، اتهامات واهی و بی‌اساس به افراد و گروه‌های سیاسی وارد می‌کرد، از منظرِ اخلاقی به هتک حیثیت و اعتبارِ افرادی موجه می‌پرداخت که دارای گرایش سیاسی متفاوتی بودند، اخبار و مطالبی سراسر کذب و بی‌اعتبار از منظر حرفه‌ای منتشر می‌کرد، ابتدائی‌ترین اصول سیاسی و حرفه‌ای در عرصه‌ی رسانه را لگدکوبِ گرایشات ایدئولوژیکِ مقطعی و موسمی می‌کرد و…

انتقادات کسی چون من طی سالیان اخیر به این شبکه، اصولاً و اساساً ناظر به این نوع ورود «من و تو» به عرصه‌ی سیاست بود، ورودی که فرجام محتوم آن، خروج از عرصه‌ی مشی حرفه‌ای و اعتبارِ رسانه‌ای بود.

با این‌همه، خواسته و امید من چیزی جز تداومِ فعالیت «من و تو» نیست، اما با این قید که، این شبکه یا به صورت کامل بازگشتی داشته باشد به مشی غالبِ مبتنی بر «سرگرمی» در دهه‌ی نخست فعالیت خود، یا این‌که از امکانات و توانایی‌های سخت‌افزاری خود در عرصه‌ی سیاست، در راستای تأسیس و تجهیز یک بخشِ سیاسیِ ملتزم به اصول و قواعدِ حرفه‌ای رسانه‌ای، بهره‌برداری کند.

انتقادات اخیر نگارنده‌ی این سطور به مشی اخیر «من و تو»، همان‌گونه که اشاره شد، از منظرِ ارتباط میان اثرگذاری و مسئولیت بود. به این معنی که، شبکه‌ای دارای این میزان وسیع از اثرگذاری بر جامعه، از منظر عقلانی و اخلاقی، باید مسئولیتِ تولیدات و انتشارات خود را نیز بپذیرد. در حالی که، مشی سالیان اخیر «من و تو» آشکارا چیزی جز عدم پذیرش این مسئولیت نبود.

«من و تو» باید بماند و بداند و این دانسته را به کار گیرد که «غیرسیاسی» بودن رذیلتی برای یک شبکه‌ی تلویزیونی نیست. شبکه‌ی «غیرسیاسیِ حرفه‌ای و اثرگذار» بودن در عرصه‌ی «سرگرمی»، گوهر نایابی در اقیانوس جامعه‌ی ایران است. به همان نسبت که شبکه‌ی «سیاسیِ حرفه‌ای و اثرگذار» بودن نیز چنین است. «من و تو» باید بماند، اما با التزام به مبادی و مبانیِ یکی از این دو عرصه.

نی ما جوادپورمجموعه آثار

زنده باد اصلاحات

ذبح سیاست در مذبح حکایت

چرا از قاتلِ مونا حیدری حمایت نمی کنید؟

مخلوقات اشرف

بازگشت به جدید

دو حکومت، دو بختیار، دو ترور

خریدِ حمید

تقلید تولید و تولید مقلد

ایران و کاتخونِ شیعه

پیکار با انکار ایران

بی‌شـرف

نی ما جوادپور مجموعه آثار