فهم رنج و رنج فهم – نی ما جوادپور

غزلِ “رنج نفهمیدن” در حال و هوای این بیت از غزلِ “بر باد نرفته” سروده شد :

“اضداد” همین بس که گذشتم ز تو اما

از یاد نبردم که تو در یاد نبودی

در آنجا، کوشیدم تا با برجسته سازی آن نوع تناقض، به تنقیح مدعایی بپردازم که درباره رابطه میان عشق و عقلانیت، پا به میدان نهاده بود.

اما در اینجا، اگر چه هنوز در هوای همان مدعا نفس می زنم، اما بر آنم تا خود – و مخاطب را – در آستانه ی تناقضی دیگر قرار دهم در میدانِ “فهم”.

بیت آخر غزل مذکور چنین است :

نی ما! بمان با رنج هایت از “نفهمیدن”

بگذر از آنی که نمی فهمید و می رنجید

در حالی که مصرع دوم، در سو و روی دیگری از ماجرا، می توانست چنین باشد:

بگذر از آنی که نفهمیده؛ نمی رنجید

در حالی که آن کجا و این کجا!

به دیگر بیان، در این میدان با سه گروه مواجه ایم:

1: آنان که می فهمند که نمی فهمند و از این می رنجند.

2: آنان که نمی فهمند و بر اساس آن نفهمیدن، می رنجند.

3: آنان که نمی فهمند و بر اساس آن نفهمیدن، نمی رنجند.

مواجه در بیت پایانی میان دو گروه نخست است و بس! به عنوان نماد و نمودی از جهل بسیط و جهل مرکب.

از دیگر سو، بر اهل معنا پوشیده نیست که در غزل اخیر، آن “آغوش” کاملاً به مثابه “متن” مورد نظر بوده است. و در اینجا نیز بر آنم تا توجه مخاطب را به تفاوت معانی و مبانی “شناخت” و “فهم” جلب کنم. یا به دیگر بیان، تفاوت میان Epistemology و Hermeneutics .

فرق است میان رنجیدنِ مبتنی بر فهم از نفهمیدن ها، با رنجیدن بر اساس نفهمیدن ها.

حداقل توالی و توابع این دو در عرصه ی عمل این است که در ساحت نخست، رنجِ غیرضروری به دیگری و دیگران وارد نمی آید، اما در ساحت دوم، با مسیری هموار و مرکبی رهوار مواجه ایم برای تحمیل رنج غیر ضروری به دیگری و دیگران.

و بر اهل معنا پوشیده نیست که وارد آمدن رنج غیرضروری بر دیگری و دیگران منافاتی با اخلاق ندارد، اما و هزار اما! تحمیل رنج غیرضروری به دیگری و دیگران، خروج از محدوده ی اخلاق است.

بنابراین، از آنجا که انسانِ اخلاقی را گریز و گزیری جز گذر از انسان های بی اخلاق نیست، باید گذر کرد از آن و آنانی که بر اساس نفهمیدن، می رنجند.

نی ما جوادپورمجموعه آثار

نخبه‌ستیزان چرا و چگونه نخبه‌خواه شدند؟

گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش

کشفِ جهلِ به جعل

مخلوقات اشرف

بازگشت به جدید

دو حکومت، دو بختیار، دو ترور

خریدِ حمید

تقلید تولید و تولید مقلد

ایران و کاتخونِ شیعه

پیکار با انکار ایران

بی‌شـرف

نی ما جوادپور مجموعه آثار