غـرق در ونـیـز – نی ما جوادپور

وقتی هم‌زمان با وقایع «می 1968» در فرانسه، ژان لوک گدار خود را برای به آشوب کشاندن و تعطیلیِ یکی از برجسته‌ترین جشنواره‌های سینمایی به کن رساند، خیابان‌های پاریس در آتش ویرانگری می‌سوخت که شعله‌افروزانِ اصلیِ آن، مارکسیست‌های رخ در نقابِ فرویدیسم و پست‌مدرنیسم نهان کرده، بودند.

گدار در کن، فریادِ «دفاع از خلق قهرمان» و «پرولتاریای دربندِ استثمار» سر می‌داد و منتقدان خود را به این علت «نفهم» می‌دانست که « من با شما از اتحاد با کارگرها و دانشجوها حرف می‌زنم و شما با من از “تراولینگ” و “کلوزآپ” حرف می‌زنید». در همان دوران بود که گدار و اصحاب و اذناب او، به آشکارترین شکل ممکن مانع نمایش فیلمی از کارگردان اسپانیایی، کارلوس سائورا، در جشنواره کن شدند؛ به علت مخالفت با مشی حکومت فرانکو در اسپانیا.

«رفقا» بر این باورِ آلوده به انواع کذب بودند که «سینما» به عنوان یک ابزار، نباید در اختیارِ اردوگاهِ مخالفانِ «ما» قرار گیرد در راستای تبلیغ و ترویج، و در نهایت، تحصیلِ اهدافِ آن‌ها. سرچشمه‌ی مشی امثال گدار، در متن و بطنِ ماجرا، چیزی نبود جز مردابِ میراثِ ژدانف؛ مبتنی بر رئالیسم سوسیالیستی.

«سینما» – حتی به مثابه یک ابزار- می‌تواند و باید در اختیار مخالفان و منتقدان «ما» قرار گیرد در راستای تبلیغ و ترویجِ هر نوع نظام نظری، بر علیه هر چیز و هر کس در این عالم. در این میان، اگر سخن از هر نوع «ممیزی» در میان باشد، اعتباری جز از منظرِ مواجهه‌ی قانونیِ پسینی با «جرم» نخواهد داشت.

مشیِ ژدانفی و گداری، پس از انقلاب 57 در ایران نیز، به عنوان یکی از موازیین و معاییرِ نظام ایدئولوژیکِ به قدرت رسیده، مورد استفاده قرار گرفت. و این چیزی نبود جز برداشتِ محصول، از جانبِ روحانیون انقلابی، در مرزعه‌ی مارکسیسم و بلشویسم. تنها یکی از توابع و توالی فاسد این نوع مواجهه با موضوعی به عنوان «سینما»، این بود که در دو سوی طیفِ موافقان و مخالفانِ این نوع مواجهه، فیلمسازان از جایگاه حقیقی و اصولیِ خود خارج می‌شدند. به این معنا که، دیگر مهم نبود که فیلمساز، بر اساس موازیین و معاییرِ هنری، «چگونه فیلم می‌سازد»، بلکه، آن‌چه در مدار و محورِ ارزیابی قرار می‌گرفت، چیزی نبود جز این‌که، فیلمساز «چه فیلمی می‌سازد».

در واکنشی ایدئولوژیک به این نوع مواجهه‌ی ایدئولوژیکِ نظری و عملی با سینما، تعدادی از جشنواره های سینمایی در جهان، سال‌هاست دقیقاً و عمیقاً همان مشی نظامات سیاسی ایدئولوژیک را در مواجهه با سینما در پیش گرفته‌اند؛ مواجهه‌ای بر این اساس که در مخالفت با مشی آن نوع نظامات سیاسی، «جوایز سینمایی» تعلق گیرد به فیلم‌هایی که در موضعِ مخالفت با آن نوع نظامات سیاسی تولید می‌شوند. این نوع مواجهه‌ی جشنواره‌های سینمایی با مسئله و مشکلِ مواجهه‌ی نظامات سیاسی ایدئولوژیک با هنر، چیزی نیست جز از سوی دیگرِ بام ایدئولوژیک اندیشی فروافتادن، در هاویه‌ای که کسی چون نیچه این‌گونه متذکر عواقب ویرانگر آن شده بود «هشدار! ستیز با هیولا، از تو هیولایی نسازد».

شب گذشته، جشنواره فیلم ونیز، جایزه ویژه هیئت داوران را به فیلمی از جعفر پناهی اهدا کرد. می‌دانیم که پناهی پس از وقایع سال 1388 در ایران، بارها از جانب جشنواره‌های سینمایی در جهان، شایسته‌ی دریافت «جوایز سینمایی» شناخته شده، در حالی که، بدون تردید، می‌توان نشان داد که هیچ‌کدام از این فیلم‌ها، در شرایطی دیگر، حتی از جانب یک جشنواره‌ی محلیِ فیلم نوجوانان نیز شایسته‌ی دریافت «جایزه سینمایی» نبودند. نگارنده‌ی این سطور، فیلم اخیر پناهی با عنوان «خرس نیست» را تاکنون مشاهده نکرده، اما امید بر آن است که ماجرای این فیلم و این جایزه نیز از نوع و لون جوایز سابق و اسبق نباشد؛ که اگر چنین باشد، «مبارزان سیاسی» این‌بار با ادعای حمایت از یک «زندانی»، به یک «فیلمساز» حمله و اهانت، و هم‌او را در ونیز غرق کرده‌اند.

نی ما جوادپورمجموعه آثار

سیاهکل اینترنشنال

حی علی هیولا

در ستایش “فرهنگ اشرافیت”

مخلوقات اشرف

بازگشت به جدید

دو حکومت، دو بختیار، دو ترور

خریدِ حمید

تقلید تولید و تولید مقلد

ایران و کاتخونِ شیعه

پیکار با انکار ایران

بی‌شـرف

نی ما جوادپور مجموعه آثار