از روسپی‌سوزان تا روسری‌سوزان

وقتی در شب 10 مِه 1933 دانشجویان شیفته‌ی ایدئولوژی ناسیونال سوسیالیسم در برابر دانشگاه هومبولت، آتشی برای اجرای مراسم کتاب‌سوزان برافروختند، اهل عبرت و خبرت به یاد آوردند که روزگاری یکی از اساتید همین دانشگاه، و شاعر شهیر آلمان، هاینریش هاینه چنین گفته بود «در آن‌جا که کتاب سوزانده شود، روزی انسان سوزانده خواهد شد». پیش‌بینی هاینه چند سال پس از همان مراسم کتاب سوزان، در همان‌جا، به وقوع پیوست و هواداران همان ایدئولوژی با همان دستانی که کتاب‌ها را در آتش افکنده بودند، انسان‌های مخالف ایدئولوژی خود را در آتش افکنده، و مراسم انسان‌سوزان نیز برپا کردند.

در آستانه‌ی پیروزی انقلاب 57 در ایران، جماعت انقلابی در تهران، خود را به «شهر نو» رساندند تا مکان فعالیت زنان روسپی را در آتشِ ایدئولوژیِ انقلابی خود بسوزانند. در آن روز، «شهر نو»، و عده‌ای از روسپیان، در آن آتش سوختند. پس از آن، انقلابیون حاکم بارها در راستای اعلام مواضع ایدئولوژیک خود، آشکارا در مراسمِ رسمی اقدام به در آتش افکندن پرچم کشورهایی کردند که آن‌ها را دشمن می‌دانستند. و حدود 43 سال پس از مراسم روسپی‌سوزان، در ظل و ذیل همان نظام انقلابی، زنان معترض به حجاب اجباری در ایران، آتشی افروختند و روسری‌های خود را به مثابه نمادِ آن ایدئولوژیِ حاکم، در آتش سوزاندند.

تمامی این وقایع و کنش‌ها و واکنش‌ها، از کتاب‌سوزان تا پرچم‌سوزان و روسپی‌سوزان و روسری‌سوزان، دارای یک وجه نمادین است که بیانگر اعتراض عمیق به بطن و متن ایدئولوژی ِرقیب است. اما ورای این وجه نمادین، این نوع واکنش‌ها نشانگر سلطه و سیطره‌ی وجوه رادیکالِ عاری از عقلانیت، بر مبانی نظری و مشی عملیِ اردوگاه معترضان به ایدئولوژیِ رقیب است.

نگارنده این سطور، دچار این میزان از گسسته‌خِرَدی نیست که از نقشِ ستبر و سترگِ نظام سیاسی حاکم در رادیکال شدن واکنش‌های زنان معترض به حجاب اجباری بی‌خبر باشد، اما و هزار اما! اصل و اساس مطلب این‌جاست که معنا و مبنای این نوع واکنش‌ها چیزی نیست جز بر خوان ِ رقیب نشستن، و لقمه از دستانِ ایدئولوژی ِمورد هجمه برگرفتن، و در دهانِ واکنشی رادیکال نهادن؛ و این نکته نه عقلانی است و نه اخلاقی. از دیگر سو، می‌توان –و باید- به حجاب اجباری از همان منظر عقلانی و اخلاقی، معترض بود، اما در عین حال، از این نکته نیز نمی‌توان و نباید غفلت ورزید که همین روسری برای بسیاری از زنان ایرانی به مثابه نمایش بیرونی بخشی از باورهای مذهبی و مناسکی، دارای ارزش و اعتبار است. و از این منظر، به آتش کشیدن روسری در این شرایط، به مثابه وارد نمودن رنج غیرضروری به دیگران، هم غیر عقلانی و هم غیراخلاقی است.

اما و هزار اما! اگر در این میان، کسانی بر این باور باشند که به نظامی سیاسی که به بخشی از انسان‌ها، رنجی غیرضروری –به مثابه حجاب اجباری- وارد می‌کند، می‌توان و باید در مقام واکنش، رنجی غیرضروری نیز وارد کرد، باید به دو نکته پاسخ دهند. نخست این‌که، آیا انجام رفتار غیرعقلانی و غیر اخلاقی، در مقام واکنش، در برابر دیگران، همواره دارای اعتبار عقلانی و اخلاقی است؟ دو دیگر آن‌که، آیا اگر نظامی سیاسی به نام یک دین و مذهبِ خاص، به دیگران رنجی غیرضروری وارد کند، آیا می‌توان در مقام واکنش به تمامی معتقدان به آن دین و مذهبِ خاص، رنجی غیرضروری وارد کرد؟

بنابراین، بر اساس این مبانی است که روسری‌سوزانِ زنان ایرانی در اعتراض به حجاب اجباری را، به مثابه روش و رفتاری غیرعقلانی و غیراخلاقی، در راستای پی گیری هدفی عقلانی و اخلاقی، مذموم و محکوم می‌دانم.

نی ما جوادپورمجموعه آثار

از دینِ انقلابی تا انقلاب علیه دین

رضاچاه

آموزش اسب‌‌سواری

مخلوقات اشرف

بازگشت به جدید

دو حکومت، دو بختیار، دو ترور

خریدِ حمید

تقلید تولید و تولید مقلد

ایران و کاتخونِ شیعه

پیکار با انکار ایران

بی‌شـرف

نی ما جوادپور مجموعه آثار